Zorlayıcı İzomorfizm Nedir? Kurumlar Arasında Zorla Benzeşme Süreci
Tarihsel Arka Plan
Zorlayıcı izomorfizm (coercive isomorphism), kurumlar veya kuruluşlar arasında dış baskılar sonucunda oluşan benzeşme eğilimini tanımlar. Bu kavram, özellikle Paul J. DiMaggio ve Walter W. Powell’un 1983 tarihli çalışmalarında öne çıkan “kurumsal izomorfizm” teorisinin üç temel türünden biridir. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Zorlayıcı izomorfizm, bir kuruluşun başka bir yapıdan bağımlı olduğu durumda veya hukuksal, düzenleyici ya da ideolojik baskılarla karşılaştığında benzer yapılar, kurallar veya politikalar benimsemesine yol açar. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Örneğin, bir kamu kurumu, merkezi hükümetin düzenlemeleri ya da uluslararası kuruluşların standartları karşısında zorlanarak yeni uygulamalara gidebilir; bu durumda onun izlediği süreç zorlayıcı izomorfizmdir.
Kavramın Temel Özellikleri ve Mekanizmaları
Zorlayıcı izomorfizmin anlaşılması için üç ana unsurun altını çizmek gerekir:
– Dış bağımlılık: Kuruluş, başka bir kurum ya da düzenleyici yapı ile ilişkilidir. Bu ilişki çerçevesinde bağımlılık oluşur ve bu bağımlılık aracılığıyla dış baskılar gelir. [1]
– Zorlayıcı baskı: Bu, resmi düzenlemeler, yasalar, uyarılar ya da sponsor kuruluşların koşulları gibi mekanizmalar aracılığıyla ortaya çıkar. Kurum, meşruiyet ya da finansman gibi önemli konular için bu baskılarla karşı karşıya kalır. [2]
– Benzeşme: Baskı altındaki kuruluş, meşruiyet kazanmak ya da yaptırımlardan kaçınmak için benzer bir yapıya doğru yönelir. Bu benzeşme, yalnızca formal yapı ya da politikalar değil; kültürel ve ritüel düzeyde de olabilir. [3]
Örnekler Üzerinden Görünüm
Bir yükseköğretim kurumunun uluslararası akreditasyon için belirli kriterleri uygulaması bu mekanizmaya iyi bir örnektir: kurum finansman, öğrenci geçişi gibi bağımlı ilişkilere girer ve sonuç olarak yapısını benzer kurumlara benzetmeye yönelir.
Ya da devletlerin uluslararası iklim anlaşmalarına uyum amacıyla bürokratik yapılarında değişime gitmesi de zorlayıcı izomorfizmin makro düzeyde bir izdüşümüdür.
Günümüzde Akademik Tartışmalar
Kurumsal Yönetim ve Uygulama AlanlarıEleştirel PerspektifAkademik tartışmalarda bir eleştiri noktasına göre, zorlayıcı izomorfizm kurumların dışında gelişen baskılara karşı koyma kapasitesini azaltır. Yenilikçi yapılar, farklı koşullara adapte olmuş çözümler geliştirme yeteneğini kaybedebilir. Ayrıca tüm kurumların aynı yönde benzeşmesi, tek tip kurumsal kültürlerin yaygınlaşmasına ve bu kültürlerin eleştiriden muaf kalmasına neden olabilir. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Sonuç
Zorlayıcı izomorfizm, kurumların dış baskılar karşısında benzer yapılara yönelmesini tanımlayan önemli bir analiz aracıdır. Tarihsel olarak kurumsal isomorfizm teorisinin bir parçası olarak geliştirilen bu kavram, günümüzde kurumlar arası benzeşmenin nedenlerini ve sonuçlarını anlamada halen kullanılıyor. Zorlayıcı izomorfizm, kurumun meşruiyet arayışı, dış bağlılıkları ve baskılarla karşılaşması gibi etkenlerle şekillenir. Ancak bu süreç, kurumun kendine özgü işlevselliğini ve yenilik kapasitesini zayıflatma riskini de beraberinde getirir. Kurumların, bu benzeşme baskısına karşı kendi bağlamlarıyla uygun, esnek ve yerel ihtiyaçlara duyarlı stratejiler geliştirmesi kritik bir sorundur.
Okuyucu olarak siz de kendi çalıştığınız kurumda ya da içinde bulunduğunuz organizasyonel yapıda şu soruları düşünebilirsiniz:
– Kurumunuz hangi dış baskılar altında benzer yapılara yöneldi?
– Bu benzeşme size avantaj mı sağladı yoksa esneklik kaybına mı neden oldu?
– Yerel koşulları göz önünde bulundurarak farklılaşma imkânı varsa, benzeşmeden kaçınmak için neler yapılabilir?
Bu sorular üzerinden kendi deneyimlerinizi değerlendirerek, kurumların zorlayıcı izomorfizm bağlamında nasıl evrildiğini daha iyi anlayabilirsiniz.
—
Sources:
[1]: “Coercive isomorphism, Mimetic processes, Normative pressures”
[2]: “120: Institutional Isomorphism – DiMaggio & Powell – Talking About …”
[3]: “Institutional Isomorphism | SpringerLink”